اهمیت استفاده از فضانگهدار دندان در کودکی

فضانگهدار دندان در کودکان | افتادن یا کشیدن زود هنگام دندان شیری در کودکی می‌تواند سبب از دست رفتن فضای لازم برای رویش دندان دائمی زیرین گردد. در واقع دندان‌های شیری به عنوان ابزارهایی طبیعی جهت حفظ فضای رویش دندان‌های دائمی که قرار است در آینده رویش پیدا کنند عمل می‌کنند. در بسیاری از کودکان مشاهده می‌شود . که به دلیل مواردی همانند پوسیدگی و یا شکستگی ، دندان‌های شیری خود را زودتر از موعد مقرر از دست می‌دهند . و در نتیجه فضای خالی برای دندان‌های دائمی ممکن است از بین برود. نبود فضای کافی برای رویش دندان دائمی سبب مشکلات مختلفی در دندان‌ها می‌شود . که برای جلوگیری از این مشکل و حفظ فضای مناسب از فضانگهدار استفاده می‌شود.

فضانگهدار دندان در کودکان

فضانگهدار ابزاری برای حفظ جایگاه دندان‌های شیری است که از فلز یا پلاستیک ساخت شده . و تطابق کاملی با فرم دهان و دندان دارد. زمانی که دندان شیری کودک زودتر می‌افتد . ممکن است به آرامی دندان‌های شیری کناری فضای خالی به وجود آمده را پر کرده . و در نتیجه سبب عدم رویش دندان دائمی در جایگاه صحیح خود شوند.

فضانگهدار دندان وظیفه دارد تا این فضای خالی حاضل از افتادن زود هنگام دندان‌های شیری را حفظ کند تا دندان دائم رشد کند . و در موقعیت اصلی خود قرار بگیرد. در حقیقت فضانگهدار برای حفظ و مدیریت قوس دندانی دائمی ساخته شده است. با این رویکرد در صورت از دست دادن زود هنگام دندان شیری باید برای جایگزینی آن با فضانگهدار اقدام نمود. دستگاه‌های فضانگهدار در انواع متحرک و ثابت، یکطرفه و دو طرفه وجود دارند.

چرا باید فضا نگهدار استفاده شود؟

در حالت عادی، زمانی که دندان دائمی آماده بیرون زدن از لثه می شود . و حرکت خود را شروع می کند، به دلیل فشاری که به ریشه دندانهای شیری وارد می کند . باعث تحلیل رفتن ریشه و لق شدن و در نهایت افتادن دندان شیری می شود. بنابراین زمانی که دندان شیری می افتد، در واقع دندان دائمی در زیر آن آماده جایگزینی است . و پس از چند هفته یا چند ماه بیرون میزند. اما گاهی اوقات دندان شیری ، خیلی زودتر از زمانی که دندان دائمی آماده بیرون زدن باشد کشیده می شود . شایعترین دلایل از دست دادن زود هنگام دندان شیری عبارتند از :

1. صدمه دیدن دندان در هنگام زمین خوردن یا حوادث دیگر
2. پوسیدگی گسترده دندان
3. عدم رویش دندان به صورت مادرزادی

زمانی که دندان زودتر از موعد می افتد، جای آن مدت زمان طولانی خالی می ماند. این مدت زمان کافیست تا دندانهای همسایه به تدریج حرکت کرده یا کج شوند . و بخشی از این جای خالی را اشغال کنند. این باعث می شود هم دندانهای دیگر کج و منحرف شوند . هم مسیر بیرون زدن دندان دائمی بسته شود و دندان نتواند درست بیرون بزند. در نتیجه از مسیر دیگری بیرون میزند و یا ممکن است زیر لثه گیر کرده و بخشی از آن یا همه آن نهفته بماند و بیرون نزند.

از طرفی اگر جلوی بسته شدن این فضاهای خالی که برای دندانهای دائمی جایگزین لازم است، گرفته نشود، در نهایت قوس دندانی کوچک شده و دندانها نمیتوانند همگی در کنار هم صاف و مرتب قرار بگیرند.

انواع فضانگهدار دندان در کودکان

به طور کلی فضانگهدارنده‌ها به دو دسته ثابت و متحرک تقسم بندی می‌شوند. در واقع نوع فضانگهدار بستگی به موقعیت دندان و تعداد دندان‌های شیری افتاده شده دارد.

• فضانگهدار متحرک

در این نوع بیشتر شبیه به پلاک نگهدارنده است و از جنس آکریلیک ساخته شده است که حاوی دندان‌ها مصنوعی می‌باشد. فضانگهدار متحرک برای ناحیه‌های مشخص بکار برده می شوند. برای دندان‌های آسیای عقبی که فشار بالایی در این قسمت وجود دارد توصیه نمی‌شود. برای کودکانی بزرگتری که می‌توانند از این فضانگهدار‌ها مراقبت بهتری داشته باشند توصیه می شود. دندان مصنوعی نیمه یا پارسیل مناسب برای افرادی است که چند دندان شیری خود را از دست داده‌اند.

• فضانگهدار ثابت

پر کاربردترین نوع فضانگهدارنده‌ها از نوع ثابت هستند. در این نوع از بند و لوپ برای مدیریت قوس دندانی استفاده می‌شود. متخصص ارتودنسی با یک چسب مخصوص این فضانگهدار را به دندان می‌چسباند و برای افرادی که دندان‌های عقبی خود را از دست داده‌اند بسیار مناسب است.

در مدل فضانگهدار ثابت، دو مدل فضا نگهدار یک طرفه و فضانگهدار دو طرفه هستند که وظیفه آن‌ها حفظ قوس دندانی در یک طرف دندان یا دو طرف دندان است. این دستگاه متناسب با فک بالا یا فک پایین ساخته می‌شود.

چگونه از فضا نگهدار دندان مراقبت کنیم ؟

همانند دیگر ابزارهای ارتودنسی از فضا نگهدار هم باید مراقبت‌های ویژه‌ای انجام داد تا بتواند هدف خود را به درستی انجام دهد. نکات زیر مهم‌ترین کارهایی است که باید در حفظ فضا نگهدارها انجام داد :

• باید از خوردن هرگونه موارد شیرین چسبنده مانند آدامس، مواد غذایی ترد و سفت خودداری رده و تا حد امکان در روزهای اولیه از غذاهای نرم استفاده شود. استفاده از مواد غذایی ترد و سفت و چسبنده سبب شل شدن بند دندان، خم شدن سیم دستگاه شود که در نهایت موجب شکستن دستگاه و آسیب رسیدن به دندان می‌شود.
• هرگز سیم دستگاه فضانگهدار را نباید با دست و زبان کشید زیرا سبب خم شدن سیم می‌شود که عملکرد دستگاه را به خطر می‌اندازد.
• نباید فضا نگهدار را از طریق انگشت و یا زبان تکان داد.
• رعایت بهداشت فضا نگهدار بسیار مهم است.
• لازم است به صورت منظم به پزشک برای بررسی فضانگدار و تنظیم مجدد آن (در صورت نیاز) مراجعه کرد.
• در صورت بروز هرگونه مشکلی مانند لق شدن و خارج شدن دستگاه، شکسته شدن و خم شدن سیم و جداشدن از بند یا دندان، تکان خوردن بیش از حد دستگاه باید سریعاً به متخصص مراجعه شود. اگر زبان، دندان و یا لثه بیمار به طور ناگهانی شروع به درد گرفتن یا حساس شدن کند جزء موارد اورژانسی به حساب می‌آید و باید سریعاً رسیدگی شود.

آیا استفاده از فضانگهدار درد دارد؟

طبیعتاً وجود یک شی خارجی در دهان همواره با نارحتی همراه خواهد بود اما با مشاهده نتایج پس از درمان، این ناراحتی به کلی فراموش می‌شود. در روزهای اولیه که فضانگهدار در دهان کودک نصب می‌شود، بند یا سیم آن‌ ممکن است در دهان آزار دهنده باشد و زبان و دندان‌ها را تحریک کند. ممکن است دندان‌های جلویی یا دندان‌هایی که سیم به آن‌ها متصل است درد بگیرد. جای نگرانی نیست زیرا این درد طبیعی بوده و کمتر از یک هفته بر طرف می‌شود.

مدت زمان استفاده از فضانگهدار دندان در کودکان چقدر است؟

فضانگهدارها به منظور حفظ جایگاه دندان‌های شیری افتاده کاربرد دارند بنابراین تا زمانی که دندان‌های دائمی رویش نکرده‌اند باید از فضانگهدار استفاده شود. مدت زمان دقیق استفاده از فضانگهدار کاملاً بستگی به سن و وضعیت دندان‌های کودک دارد و تعیین این مدت زمان توسط متخصص تعیین می‌گردد. .در روزهای اول استفاده از این فضانگهدار ممکن است با کمی ناراحتی و آزار همراه باشد که البته کودک با گذشت زمان به وجود شی خارجی در دهان خود عادت می‌کنند.

آیا همیشه لازم است فضا نگهدار استفاده شود؟

خیر. دندانپزشک با عکس رادیولوژی وضعیت دندان دائمی زیر جای خالی را بررسی می کند. اگر دندان در حال بیرون زدن باشد یا به زودی شروع به حرکت کند، نیازی به فضا نگهدار نیست. اما در صورتی که هنوز زمان زیادی تا این فرآیند باقی مانده باشد باید با فضا نگه دار، جا را برای دندان حفظ کرد.

فضا نگهدار تا زمانی که دندان دائمی شروع به بیرون زدن از لثه می کند، در جای خود می ماند. با مشاهده بیرون زدن دندان، این وسیله از دهان برداشته می شود. اگر از روکش دندان به عنوان فضا نگه دار استفاده شده باشد، خود به خود با بیرون زدن دندان دائمی روکش می افتد.

نکات طلایی درباره فضانگهدار دندان در کودکان

1. عدم رعایت بهداشت دهان باعث جمع شدن پلاک و باکتری و در نتیجه عفونت لثه و پوسیدگی و یا در بعضی موارد تغییر رنگ دندان می‌شود.
2. از خوراکی های چسبنده استفاده نشود، زیرا ممکن است طوری به فضانگهدار بچسبد که جدا کردن آن سخت باشد.
3. در صورت آسیب دیدن یا کنده شدن فضانگهدار باید سریعا با دندانپزشک خود تماس بگیرید.
4. پس از ساخت فضانگهدارنده دندان کودک، ابتدا ممکن است حس ناخوشایندی را در کودک به وجود آورد، مدتی طول می‌کشد که کودک به آن عادت کند.
5. استفاده درست و منظم از نخ دندان و مسواک ضرورت دارد و متخصص دندانپزشکی اطفال در این خصوص به کودک و والدین او آموزش های لازم را می‌دهد.
6. بعضی از فضانگهدار های اطفال شباهت زیادی به ارتودنسی دارد و بعضی اوقات از یک یا چند دندان برای پر کردن فضای خالی آن استفاده می‌شود .